”माझ्याकडे १८ वर्षाच्या मुलीची मासिक पाळीची केस आली होती. तिचे लग्न होऊन ३ महिने झाले होते. मासिक पाळीदरम्यान जास्त रक्तस्राव होतोय म्हणून आली होती.” होमिओपॅथी तज्ज्ञ डॉ.रविराज सोनार सांगत होते. ”तिचे वय

पाहता आणि कौटुंबिक जबाबदारी यामध्ये तिची ओढाताण होतेय असे मला दिसून आले. म्हणून मी तिचे आधी समुदेशन केले. त्यानंतर होमिओपॅथी औषधे सुरू केले. ही औषधे तिने नियमितपणे घेतली नाही… पुन्हा काही महिन्यांनि ती माझ्याकडे आली… गोळ्या घ्यायला लक्षात राहत नाही, म्हणाली. मग मात्र मी तिच्या नवऱ्यालाही सोबत बोलावले आणि त्याला सर्व समजावून सांगितले. त्यानंतर तिने व्यवस्थित औषधे घेतली आणि सहा महिन्यात तिची पाळी सुरळीत झाली.”महिला, मुली आपल्या मासिक पाळीबद्दल फार काळजी घेत नाहीत. मग अति त्रास झाला की उपचारासाठी येतात. याकडे कुटुंबातील लोकांचे लक्ष नसते, याबाबत मोकळेपणाने बोलले जात नसल्याचे डॉ सोनार सांगतात.

२४ वर्षांची पूनम सांगते, ”माझे वजन जास्त आहे. वर्षभरापूर्वी माझे लग्न झाले. मला काही वर्षापासून मासिक पाळीचा त्रास आहे, त्यातच मला थॉरॉईडसुध्दा झाला आहे. यासाठी मी आयुर्वेदिक उपचार घेत आहे. आता लग्नानंतरही ही समस्या सुरु आहे, त्यामुळे मला प्रेग्नसीला काही अडचणी येतील का याबाबत घरच्यांना भीती वाटते. त्यामुळे मी एका स्त्रीरोग तज्ज्ञांकडून उपचारदेखील सुरु केले आहेत. या सगळ्याचा मानसिक ताणही येतो. मात्र आता आयुर्वेदिक उपचारामुळे आणि विशेषतः माझ्या नवऱ्याच्या पाठिंब्यामुळे मी नियमित औषध घेते. खाण्यापिण्याच्या सवयीसुद्धा बदलल्या आहेत. आता थोडा फरक जाणवतोय. पूनमने आपल्या समस्येवर कशी मात करत आहे किंवा काय अडचणी येत आहेत, याबाबत सांगितले. दोन मुलांची आई असलेली रोहिणी सांगते, ”आता माझे वय १९ आहे. मला वयाच्या १२ व्या वर्षी मासिक पाळी सुरू झाली. सुरुवातीला मी खूप घाबरले होते. घाबरून तापसुध्दा भरला होता. घरात या विषयावर कोणी स्पष्टपणे बोलून समजावणारे नाही. मासिक पाळी आली की, बाजूच्या खोलीत बसवले जाते, इथ हात लावू नको तिथे हात लावू नको, कोपर्‍यात बसून रहा हे आजही माझ्यासारख्या अनेक मुलींना सहन करावे लागते यामुळे मनात एक प्रकारचे दडपण येते. मुळात मासिक पाळी हे एक नैसर्गिक चक्र आहे हे आजही कोणाला सहसा पटत नाही. मासिक पाळीतसुध्दा आनंदी राहता आले पाहिजे, मात्र आमच्या वाटेला असे नाही” अशी खंत ती व्यक्त करते. शीतल सांगते, ”मला लग्नानंतर मासिक पाळीचा त्रास सुरू झाला. आता माझे वय ३३ आहे. माझ्या दुसर्‍या प्रसुतीनंतर जवळपास एक-दीड वर्षे मासिक पाळीच आली नव्हती. आता मुलगी ८ वर्षाची झाली तरी मला दर महिन्याला पाळी येत नाही. तीन चार महिन्यांनी पाळी येते. मात्र एक दोन वेळा डॉक्टरांकडे गेले. त्यानंतर घरची जबाबदारी, २ मुलींचे शिक्षण यामध्ये स्वत:कडे लक्ष द्यायला वेळ मिळाला नाही.. यामुळे माझे वजनही दुपटीने वाढले आहे. घरच्या कामातून व्यायाम करायलाही सवड नाही. मात्र आज प्रतिक्रिया व्यक्त करताना वाटतय मी स्वत:साठी वेळ काढला पाहिजे, नवी उमेदने महिलांच्या अगदी कॉमन प्रश्नाकडे लक्ष दिले. त्यामुळे आम्हालाही आता वाटू लागले आहे स्वत:च्या आरोग्याकडे लक्ष देणे गरजेचे आहे. आता माझ्या मैत्रिणी मला सगळ्या गोष्टींतून बाहेर काढण्याचा प्रयत्न करत आहेत. आणि आता मी स्वतःसाठी जगणार आहे स्वतःवर प्रेम करणार आहे हे सगळं माझ्या मैत्रिणीकडून शिकले. ” असे सकारात्मक विचार शीतल ने मांडले.

अपर्णा म्हणते, ”मासिक पाळीचा त्रास फारसा नव्हता मात्र कोरोना होऊन गेल्यानंतर अशक्तपणा व इतर बारीकसारीक तक्रारी सुरु झाल्यानंतर मात्र मासिक पाळीदरम्यान कमी जास्त अंगावरुन जाते. कधी अति जास्त तर कधी अतिशय कमी यामुळे माझ्या तब्येतीत सुधारणा होत नाही. माझे वय ३४ आहे. नोकरी, कौटुंबिक जबाबदारी आणि तब्येत सांभाळताना ओढाताण होते. मात्र नवऱ्याचा खूप मोठा आधार आहे. मासिक पाळीदरम्यान स्त्रीला सांभाळून घेणारी आणि आधार देणारी माणसे सभोवताली हवीतच.” मासिक पाळीवर आपले आरोग्य अवलंबून असते हे बर्‍याच महिला आणि मुलींना माहिती नाही. याविषयी स्त्रियांमध्ये आणि पुरुषांमध्येही मोठ्या प्रमाणावर जागरूकता आवश्यक आहे.